نام شناسی شهر دزفول

تاریخچه نام دزفول

اگر تاکنون به جنوب ایران به خصوص خوزستان سفر کرده باشید حتما با شهری به نام دزفول آشنا شده‌اید. شهری با تاریخ و فرهنگی غنی ، مناطق و جاذبه های دیدنی بکر و زیبا که هر ساله میزبان بسیاری از گردشگران بوده و جلوه ای خاص و منحصر به فرد به این منطقه بخشیده است.

در مقاله قبلی درباره شهر دزفول ، مناطق گردشگری آن ، جاذبه های گردشگری و فرهنگ و سنت های آن صحبت کرده ایم. در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را با تحولات تاریخی نام شهر دزفول آشنا کنیم.

پلی روی رودخانه ی دز

درباره نام پیشین دزفول همواره داستان ها و نظریه های مختلفی وجود داشته است. به عنوان مثال برخی از تاریخ دانان معتقدند که که نام کنونی دزفول در واقع برگردانند واژه عربی دژپل یا دزپل است. که در زبان و گویش محلی مرمان دزفول به آن دسفیل میگویند. بنا بر گفته‌های تاریخ شناسان دژ به معنای سنگر یا سکوی دیدن بانی است‌که به منظور حفاظت و نگهداری‌‌ از یک منطقه‌ساخته می‌شود.

دلیل انتخاب نام دژپل برای این منطقه نیز وجود داشتن دژی عظیم و بزرگ در ۴۸ کیلومتری دزفول است. در گذشته همواره عده ای محافظ در این دژ زندگی می‌کرده‌اند. این محافضان وظیفه نگهبانی از شهر را برعهده داشتند و پس از انحطاط و نابودی هایی که در شوش به وجود‌آمد و خرابی های جندی شاپور مردم شهرها به این دژ پناه می‌برند. به تدریج با‌ساختن خانه‌هایی در این منطقه سبب به وجود آمدن‌شهر شد.

سند تاریخی این ادعا را در کتاب ابن سرابیون به نام جغرافیای تاریخی سرزمین خوزستان میتوان یافت‌کرد که از اسم قدیم دزفول یعنی همان دژپل نام آورده و نوشته است. که دزفول یا همان دژپل در کنار رودخانه دز در جنوب شهر سابق جندی شاپور قرار دارد که به دستور شاپور اول ساخته شده و به همین سبب این نام را برای این منطقه انتخاب کرده اند.

نام شناسی شهر دزفول

دسفیل یا دزفیل

نام دیگری که برای این شهر وجود دسفیل یا دزفیل است. این نام از گذشته‌ تاکنون سینه به سینه از نیاکان قدیم نقل شده‌و بین مردم پیچیده‌است. به همین دلیل است که برخی از مردمان قدیمی دزفول، هنوز نام دسفیل برای این شهر به کار می برند. اما پشت پرده این نام داستانی جالب توجه وجود دارد‌ که خواندن‌آن خالی از لطف‌نیست. برخی از افراد معتقد‌اند دزفول به دلیل قرار داشتن در کنار رودخانه محل خوبی برای نگهداری فیل هایی بوده که در سپاه ساسانیان وجود داشته است. به همین دلیل به تدریج نام این منطقه به دزفیل یا دسفیل تغییر می کند.

نام دیگری که در کتب های تاریخی مکرر از آن یاد شده‌و به آن اشاره شده‌است نام دزپول است‌به عنوان مثال حمدالله مستوفی در کتاب خودش این نام را ذکر‌ کرده.

نام شناسی شهر دزفول در گذر زمان

در برخی دیگر از نام قدیمی روناش یا قصر روناش برای این منطقه استفاده‌شده. در قرن ۴ هجری به دلیل زیاد شدن ساختمان هایی در دو طرف رودخانه قسمت شرقی شهر را قلعه و قسمت غربی را قصر روناش می خواندند.

به این ترتیب در تاریخ نام های بسیاری در هر برهه و تاریخی برای این منطقه ذکر شده‌است که در ادامه برخی از آنها را به صورت مختصر بیان می‌کنیم.

دسبول

ابن بطوطه در سفرنامه خود این نام را برای این منطقه ذکر کرده. او در نوشته های خود ذکر کرده که از دروازه های شهر یک دروازه به طرف خشکی و بقیه به سمت رودخانه باز می شود. در دو طرف رودخانه باغ هایی بزرگ و وسیع قرار دارد.

روناش

کهارت نام روناش را برای این منطقه ذکر کرده و در نوشته های خود آورده است که قصر الروناش یکی از محله های قدیمی دزفول بوده است. این نام در قرن ۱۱ و ۱۳ میلادی برای این منطقه استفاده می شد. برخی این شهر را القنطره ( پل) یا القنطره رومی نیز نامگذاری کرده اند.

آوان (AVAN)

درباره تاریخچه و پیدایش دزفول تاریخ شناسان عمر آن را تا حدود ۵ هزار سال قبل از میلاد مسیح و زمان حکومت عیلامی ها تخمین زده‌اند. در آن زمان این منطقه پایتخت حکومت آنها بوده است.

همچنین در نوشته‌های تاریخی که بعد از طوفان نوح پیدا شده‌نام آوان برای منطقه کنونی دزفول به چشم میخورد. که در این کتیبه ها ذکر‌ شده‌و از آن به نام پایتخت عیلامی ها و سرآمد تمام شهرهای مشرق زمین یاد شده‌است.

اندامش یا اندامشیان

یکی دیگر از نام های تاریخی دزفول است‌که در گفته‌های اصطخری و تعدادی دیگر از مورخان مشاهده شده‌است. اطللاع چندانی از زمان استفاده این نام برای این منطقه در دست نیست. اما تاریخ شناسان معتقدند که این نام در دوره هخامنشیان تا ساسانیان رواج داشته است.

دژپل

از ۱۷۵۰ سال قبل از مسیح که پلی قدیمی روی رودخانه ی این شهر ساخته‌شده. نام این منطقه به دژپل تغییر یافت که از پلی قدیمی در این منطقه‌گرفته شده‌است.

قصر روناش یا رعناش

یکی دیگر از نام های زیبا باستانی دزفول کنونی، قصر روناش یا رعناش است. در زمان شاپور اول این نام برای شهر دزفول انتخاب شد. به قلعه یا دژ معروفی که در این منطقه قرار داشت نیز قصر روناش یا رعناش می گفتند. این نام تا قرن ۱۰ هجری همچنان وراج داشت تا اینکه در زمان شاه عباس صفوی به رعناش تغییر پیدا کرد. اکنون به برآمدگی های به جا مانده که در اطراف رودخانه وجود دارد رعنا می گویند. ابوعبدالله یاغوت بن عبدالله حموی رومی بغدادی پیرامون نام روناش انگونه نوشته که روناش شهرستانی از خوزستان است. که امروزه شهر دزفول در آن قرار دارد.

دزفول

نام کنونی این منطقه است که از قرن ۷ هجری تاکنون برای این منطقه استفاده می شود. این نام در واقع بر گرداننده نام قدیمی دژپل است.