یکی از مشهورترین و قدیمی ترین نوع قلم نی سنتی در ایران، قلم نی دزفولی است که به عنوان یکی از شناخته شده ترین سوغاتی های این شهر نیز شناخته می‌شود. این قلم ، برای خوشنویسان و افرادی که هنرهای دستی انجام میدهند کاربرد دارد. به همین دلیل از ویژگی های خاصی مانند طول عمر بالا و دقت زیاد برخوردار است. در این مقاله از مجله گردشگری دزفولی آوانو با ما همراه باشید تا شما را با تاریخچه، نوع ساخت، ویژگی های قلم نی دزفولی و هر آنچه که باید بدانید بیشتر آشنا کنیم.

تاریخچه قلم نی دزفولی

قلم نی یکی از سوغاتی های قدیمی دزفولی است که قدمت و تاریخچه آن در دزفول به چند قرن پیش بازمیگردد. براساس باور برخی از منابع و تاریخ دانان، قدمت و تاریخچه ساخت قلم نی ، به دوران و عصر صفویه بازمی‌گردد و به مرور زمان به نیاز هنرمندان و خوشنویسان و کاتبان به قلم، این هنر ارتقا یافته است.

تاجایی که در دوران قاجار، استفاده از قلم نی دزفولی، اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده بود و حتی درباریان نیز از آن استفاده میکردند.

فرآیند ساخت قلم نی دزفولی

اکنون که آشنایی کوچکی با تاریخچه و قدمت این ابزار و صنایع دستی دزفولی پیدا کردیم. اکنون بد نیست نگاهی نیز به فرآیند تولید و ساخت قلم نی دزفولی داشته باشیم. ساخت قلم نی نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد. بنابراین مرغوب بودن جنس بدنه نی موضوع مهمی است که حتما باید به آن توجه داشت.

در اولین مرحله از فرآیند ساخت قلم نی، نی هایی که طول و استحکام بالایی دارند و از مرغوبیت بالایی برخودار هستند، انتخاب میشوند.

پس از انتخاب نی های مورد نظر، آنها را به اندازه های مناسب برش داده و در معرض آفتاب قرار می‌دهند تا کامل خشک شوند. این موضوع کمک می‌کند تا رطوبت نی ها گرفته‌شود و استحکام بیشتری پیدا کنند. مرحله سوم، تخلیه نی نام دارد. در این مرحله با استفاده از ابزارهای مخصوص، درون نی را خالی میکنند تا نی وزن سبکتری پیدا کند و انعطاف پذیرتر باشد.مرحله سوم، تخلیه نی نام دارد. در این مرحله با استفاده از ابزارهای مخصوص، درون نی را خالی میکنند تا نی وزن سبکتری پیدا کند و انعطاف پذیرتر باشد.

مرحله چهارم، یکی از مهمترین مراحل است که نیازمند دقت بالای سازنده است. در این مرحله، نوک قلم شکل‌دهی‌ می‌شود. درواقع نوک قلم نی باید به گونه ای دقیق و تمیز تراشیده و برش داده‌شود که توانایی نوشتن و خطاطی داشته باشد. بنابراین بسیار مهم است که سازنده قلم در این مرحله از دقت و مهارت بالایی برخوردار باشد.در نهایت نیز، در مرحله پنجم، نوک قلم برش داده میشود تا نی آماده نوشتن شود.

مواد اولیه قلم نی دزفولی

همانگونه که در قسمت قبلی به آن اشاره کردیم، محکم بودن بدنه نی، ویژگی مهم است که کمک میکند تا شما بتوانید قلم نی خوبی از آن تولید کنید. قلم نی ها، درواقع از نوع خاصی نی تولید میشوند که در زمین های کشاورزی و حاشیه رودخانه ها رشد میکند. همین شرایط خاص آب و هوایی و رشد کمک میکند تا این نی ها از استحکام بیشتری برخوردار باشند. از طرفی از آنجایی که درخت نی یکی از درختان بومی مناطق خوزستان به ویژه دزفول است. از انعطاف پذیری خوبی برخودار است. همین موضوع نیز باعث‌شده تا قلم نی های دزفولی یکی از مرغوب‌ترین صنایع دستی این شهرستان به شمار بیایند.

ویژگی قلم نی دزفولی

مهارت بالا در ساخت قلم نی ها و دقت و مهارت بالا در تراش دادن نوک این قلم ها باعث‌شده تا قلم نی های دزفولی از ویژگی های خاصی نسبت به سایر قلم نی ها برخوردار باشد. این ویژگی های عبارتند از؛

دقت و ظرافت

 نوک ظریف و تیز این قلم نی باعث‌شده ، قلم نی دزفولی برای نوشتن خطوط ریز و ظریف بسیار مناسب باشد. همین ویژگی باعث‌شده تا هنرمندان بسیاری برای اجرای آثار هنری که دقت بالایی نیاز دارند، به این قلم نی روی بیاورند.

مقاومت و عمر طولانی

یکی دیگر از ویژگی های مهم این قلم نی، عمر طولانی آن است. از طرفی مقاومت بالای این قلم نی باعث‌شده تا زمانی که فشاری به آن وارد می‌شود، به راحتی نشکند و دچار مشکل نشود.

انعطاف پذیری

انعطاف پذیری بالای قلم نی یکی دیگر از ویژگی های خاص این نوع قلم نی است. همین موضوع باعث‌شده تا حرکات دست موقع اجرای خط بهتر اجرا شود.

کاربرد قلم نی دزفولی

قلم نی در چندین زمینه مختلف مورد استقاده قرار میگیرند که عبارتند از ؛

خوش نویسی

مهمترین کاربرد و استفاده قلی نی دز خوش نویسی است که هنرمندان بزرگ ایرانی در زمینه های خط شکسته، نستعلیق، نستعلیق شکسته، رقعه  و… از این قلم استفاده میکنند.

کتیبه نویسی

قلم نی دزفولی همچنین در هنر کتیبه‌نویسی و نوشتن متون مذهبی یا تاریخی بر روی سنگ، چوب و دیگر سطوح استفاده می‌شود.

هنرهای دستی و تزئینی

این قلم‌ها در هنرهای تزئینی مانند طراحی نقوش و تذهیب نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تاثیرات اجتماعی و اقتصادی

صنعت ساخت قلم نی در دزفول علاوه بر آن که به‌عنوان یک هنر قدیمی و فرهنگی شناخته می‌شود، تاثیرات اقتصادی زیادی در این منطقه دارد. بسیاری از خانواده‌ها در دزفول به‌عنوان صنعتگران قلم‌سازی مشغول به کار هستند و از این راه معیشت خود را تأمین می‌کنند. این صنعت نه‌تنها برای دزفول، بلکه برای ایران و دنیای هنر نیز اهمیت زیادی دارد.

شهرت جهانی

قلم نی دزفولی از دیرباز در محافل هنری ایران و جهان شناخته شده است. این قلم‌ها به‌عنوان نمادی از هنر ایرانی و دستاوردهای سنتی در عرصه خوش‌نویسی و هنرهای دستی، به شهرت جهانی رسیده‌اند. امروزه هنرمندان بسیاری از کشورهای مختلف به‌ویژه در حوزه خوش‌نویسی و طراحی از قلم‌های نی دزفولی استفاده می‌کنند.

نتیجه‌گیری

قلم نی دزفولی، با تاریخچه غنی و فرآیند ساخت پیچیده‌ای که دارد، نه تنها یک ابزار برای خوش‌نویسی است، بلکه به‌عنوان یک نماد فرهنگی و هنری ایران به‌شمار می‌آید. تولید این قلم‌ها نیازمند دقت، مهارت و تجربه است و به همین دلیل، این صنعت همچنان در دزفول شکوفا باقی‌مانده است.

مقالات مرتبط :
کپوبافی