خانه تیزنو از جمله خانه های قدیمی در شهرستان دزفول است. قدمت این خانه به زمان حکومت صفویان باز می‌گردد و معماری آن برگرفته از معماری دوران صفوی است. اما در دوران قاجار و پهلوی اول هم این خانه دست‌خوش تغییراتی‌شده.
این خانه در سال ۱۳۸۱ مرمت و بازسازی شد و مدتی بعد به فهرست آثار ملی ایران اضافه گردید. خانه ی تیزنو بزرگترین خانه در محله ی قلعه ی دزفول است. در معماری و نمای آجری این خانه میتوان تمام ویژگی های معماری دزفولی را دید.
خانه تیزنو دارای هشت در ورودی ، ایوان اصلی ، اتاق های پذیرایی در ایوان ها ، غلام گردش ( راهرو های سرپوشیده دور تا دور حیاط خانه ) ، شبستان و شوادون ( زیرزیمنی عمیق تر از حد معمول ) می باشد. نمای این خانه مزین به آجر کاری به سبک اسلامی صفوی است.
نام گذاری خانه
دلیل نام گذاری این خانه تاریخی به اسم تیزنو، نام مالک آن بوده‌است
کاربرد کنونی
در حال حاضر خانه تیزنو از حالت مسکونی تغییر کاربری‌داده و به عنوان دفتر اصلی اداره گردشگری و میراث فرهنگی دزفول استفاده می‌شود. بازدید از این خانه برای عموم آزاد است و در عید ها و مراسمات خاص در این خانه جشن هایی برپا می شود.
معماری خانه تیزنو دزفول
یکی از خصوصیات شاخص در خانه ی تیزنو معماری زیبا و چشم نواز آن است. این بنا در مقایسه با سایر بنا های شهرستان دزفول از نظر نما و زیبا کاری شکوه و جلوه بیشتری دارد. نمای ساختمان از آجر های پخته و سنگ های کنار رود دز استفاده شده‌است.
ورودی
به محض ورود به خانه اولین چیزی که در هشتی بیرونی نظر بیننده را جلب میکند رسمی کاری هایی در سقف و کف دالان ورودی‌است که با استفاده از آجر های لوزی و مربع شکل فرش‌شده و درون این سنگ فرش ، چندضلعی هایی رسمی کاری‌شده با سنگ قلوه های کنار رودخانه ی دز به چشم میخورد که استادانه در کنار هم‌چیده شده‌اند.
با عبور از هشتی بیرونی خانه به دوراهی می‌رسید که یکی از آن ها شما را به مهمان‌پذیر خانه که در بخش بیرونی قرارگرفته میبرد و دیگری شما را به اندرونی خانه که اتاق های خصوصی در آن قرار گرفته‌اند میبرد. برای بازدید از حیاط خانه باید از بعد از هشتی به سمت چپ بپیچید.
حیاط و اندرونی
با ورود به حیاط حس دلنشین و دنج یک خانه ی سنتی ایرانی اسلامی را خواهید داشت که به زیبایی تمام با معماری ایرانی تزئین‌شده. ازباغچه و یا حوض که در وسط حیاط خانه باشد تا حس نوستالژی را به شما القا خبری نیست. اما به جای آن شکوه و عظمت بنا آجری و نمای بی مانند آن در کنار عطر نم و شکوفه های بهار نارنج در روز های مدیترانه ای دزفول در انتهای فصل پاییز و ابتدای زمستان هر بیننده ای را تحت تاثیر قرار خواهد داد و محو زیبایی خود میکند.
هنگامی که وارد حیاط می شوید در رو به روی شما چهار پله قرار دارد که به ایوان اصلی خانه میبرد. یکی از بارز ترین مشخصه های ایوان خانه نور گیر بودن آن است. دالان بزرگی که در وسط ایوان اصلی قرار دارد در گذشته محل استراحت ساکنین در روز های خنک سال بوده این بخش از خانه دارای یک طاق بلند است که مانند یک خنک کننده باد را داخل خود به گردش در می آورد.
پنجره ها و گرما
پنجره های خانه از نوع ارسی سنتی هستند اما در آن ها خبری از شیشه های رنگی نیست. در این پنجره ها درب های چوبی با بخش شیشه ای کوچکی در بالا جای خود را به شیشه کاری های رنگی و معروف پنجره خانه های معروف ایرانی‌داده. دلیل این کار گرمای بیش از حد دما در تابستان های خوزستان است. این درب های چوبی باعث ورود کمتر نور خورشید به داخل اتاق ها و در نتیجه کمتر گرم شده آن ها می‌شوند.
طبقه ی بالای خانه ی تیزنو ها در دزفول
در بخش جنوبی حیاط ، غلام گردش و اتاق های خانه قرار گرفته‌اند. یک پارچگی هنر ایرانی در تمام بخش های خانه به وضوح دیده می‌شود.طبقه بالای خانه از دو قسمت شرقی و غربی با چند درب ورودی و اتاق تشکیل شده‌است.
از این بخش میتوان نمای رود پر خروش دز و پل باستانی هزار ساله ساسانی را دید. لازم به ذکر است‌که این خانه یک شبستان بزرگ‌دارد که در عمق دو متری زمین‌است و پایین تر از آن هم یک شوادون عمیق تر قرارگرفته که ساکنان خانه برای فرار از گرمای خرما پز تابستان جنوب به خنکای آن پناه میبرده‌اند.
خانه تیزنو ها دقیقا کجای دزفول واقع شده
همانطور که قبلا گفتیم این خانه در بافت قدیم دزفول و در محله ی باستانی قلعه قرار گرفته. در مقالات قبل اشاره کردیم که نام شهر دزفول از دو واژه دژ و پل گرفته‌شده. محله ی قلعه در واقع همان باقی مانده ی دژ نگهبانی کهن و معروف شهر دزفول است.
خانه تیزنو در میدان اصلی محله قلعه قرار دارد. فاصله این خانه تا بازار قدیدم دزفول حدودا سیصد متر است. اگر امروزه بخواهید آدرس این خانه را پیدا کنید باید به خیابان ساحلی دزفول و نرسیده به مسجد قلعه بروید.
مطالب مرتبط:
2 دیدگاه در “خانه ی تیزنو ها در دزفول”